Işık Kirliliği Nedir?

3.3.2024

Delight Led Aydınlatma Sistemleri Genel Müdürü Turgay Pekgirgin

Işık kirliliği aşırı, yanlış yönlendirilmiş veya rahatsız edici yapay (genellikle dış mekan) ışıktır. Çok fazla ışık kirliliğinin sonuçları vardır: gece gökyüzündeki yıldız ışığını yok eder, astronomik araştırmalara müdahale eder, ekosistemleri bozar, sağlık üzerinde olumsuz etkileri vardır ve enerji israfına neden olur.

100 yıldan biraz daha uzun bir süre önce, şehirde bile geceleri dışarıda yürüyebilir ve gece gökyüzünde Samanyolu Galaksi kemerini görebilirdiniz. Binlerce yıldızı görebilmek günlük yaşamın bir parçasıydı; Resim sanatçılarına, müzik bestecilerine veya  yazarlara ilham veriyordu. Yapay ışıkların yıldızlı gece gökyüzümüzü silmesine izin vererek kültürel mirasımızla  bağımızı kaybediyoruz. Gelecek nesillere ilham verebilecek şeylerle de bağlantımızı kaybediyoruz.

Dünya nüfusunun yarıdan fazlasının artık şehirlerde yaşadığı göz önüne alındığında, şehirlerde yaşayan her dört kişiden üçü, tertemiz karanlık gökyüzünün harikasını hiç yaşamadı. Işık kirliliği yüzünden kaybettiklerinin önemini nasıl açıklıyorsunuz? Işık kirliliğinin güvenlik, enerji tasarrufu, maliyet, sağlık ve yaban hayatı üzerindeki etkilerinin yanı sıra yıldızları görme yeteneğimiz gibi pek çok açıdan endişe verici olduğunun farkına varmalarını nasıl sağlayabilirsiniz? Son olarak, bu sorunun çözülmesine yardımcı olmak için küçük adımlar atmanın bile değerli olduğuna onları nasıl ikna edersiniz?

Işık Kirliliğinin Etkileri

Işık kirliliği, ekosistemleri bozarak , bitki ve hayvan fizyolojisi üzerinde olumsuz etkiler yaratarak, özellikle gece yaşayan yaban hayatı için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Hayvanların göç şekillerini karıştırabilir, hayvanların rekabetçi etkileşimlerini değiştirebilir, avcı-av ilişkilerini değiştirebilir ve fizyolojik zarara neden olabilir. Yaşamın ritmi, aydınlık ve karanlığın doğal günlük kalıpları tarafından düzenlenir; dolayısıyla bu kalıpların bozulması ekolojik dinamikleri etkiler.

Olumsuz sağlık etkileri açısından , pek çok tür, özellikle insanlar, sirkadiyen ritimler adı verilen doğal vücut döngülerine ve ışık ve karanlık (örneğin gündüz ve gece) tarafından düzenlenen melatonin üretimine bağımlıdır. İnsanlar uyurken ışığa maruz bırakılırsa melatonin üretimi baskılanabilir. Bu, uyku bozukluklarına ve artan baş ağrıları, çalışan yorgunluğu, tıbbi olarak tanımlanmış stres, uyku eksikliğinden kaynaklanan bazı obezite türleri ve artan kaygı gibi diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Ve birkaç kanser türüyle bağlantılar bulunuyor. Parlamanın yaşlanan gözler üzerinde de etkileri vardır. (Aşağıdaki metne bakın.) Sağlık etkileri yalnızca aşırı aydınlatma veya ışığa zamanla aşırı maruz kalma nedeniyle değil, aynı zamanda ışığın uygun olmayan spektral bileşiminden de ( örneğin, ışığın belirli renkleri ) kaynaklanmaktadır.

Enerji israfına bakıldığın da , dünya çapındaki elektrik tüketiminin en az dörtte birinden aydınlatma sorumludur. Aşırı aydınlatma, özellikle geceleri yukarı doğru yönlendirilen aydınlatma, enerji israfına neden olabilir. Enerji israfı aynı zamanda maliyet ve karbon ayak izi açısından da israftır.

İyi haber şu ki, ışıkları uygun şekilde koruyarak, ışığı yalnızca ihtiyaç duyulan zamanda ve yerde kullanarak, yalnızca ihtiyaç duyulan miktarda kullanarak, enerji tasarruflu ışık kaynakları kullanarak ve uygun spektral özelliklere sahip kaynaklar kullanarak ışık kirliliği oldukça kolay bir şekilde azaltılabilir. 

Üç Ana Işık Kirliliği Türü

Klinik açıdan konuşursak, üç ana ışık kirliliği türü arasında parlama, ışık ihlali ve gökyüzü parlaması (aşırı aydınlatma ve dağınıklığa ek olarak) yer alır. Korumasız aydınlatmadan kaynaklanan parlama , özellikle yaşlandıkça halk sağlığı açısından tehlike oluşturur. Göze gelen parlak ışığın saçılması kontrast kaybına neden olur, bazen geçici olarak kör olmanıza ve örneğin güvenli olmayan sürüş koşullarına yol açabilir. Işık ihlali, kişinin mülküne istenmeyen ışık girdiğinde, örneğin uyumaya çalışan bir kişinin yatak odası penceresine istenmeyen ışık tutulduğunda meydana gelir. Skyglow, kalabalık alanlarda görülebilen parlama efektini ifade eder. Skyglow, yansıyan tüm ışık ile gökyüzüne kaçan (ve çoğunlukla kullanılmayan) yukarıya doğru yönlendirilmiş (korunmasız) ışığın birleşimidir. Koruyucu ışıklar bu üç tür ışık kirliliğini de önemli ölçüde azaltır.